قال على ( عليه السلام ) :

لِكُلِّ شَىْء آفَةٌ ( ميزان الحكمه ، باب 97 ، حديث 514 ، جلد اوّل ، صفحه 110 )

هر چيزى آفتى دارد ( در هر كار مراقب آفت ها باشيد ) .

شرح و تفسير

هر چيزى در جهان هستى ، همان گونه كه در روايت بالا آمده ، آفت يا آفت هايى دارد ; يعنى تمام موجودات عالَم آسيب پذيرند و نمى توان چيزى پيدا كرد كه بى آفت باشد . به عنوان نمونه بدن خود ما انسان ها چقدر آسيب پذير و پرآفت است . انواع و اقسام بيمارى ها ، كه از مرز هزاران نوع بيمارى مى گذرد ، همواره سلامت انسان را تهديد مى كند . بدين جهت رشته هاى مختلف پزشكى براى مداواى آن ها به وجود آمده است ، حتّى آفات يك عضو ( مثلا چشم ) آن قدر زياد است كه در جهان كنونى يك طبيب نمى تواند در همه مشكلات چشم متخصّص شود ; بلكه چشم متخصّص هاى مختلفى دارد . روح انسان نيز چنين است ; نباتات ، حيوانات ، جامعه انسانى و خلاصه همه چيز آفت دارد .

با توجّه به اين اصل كلّى و فراگير ، بايد در هر موفّقيت و موهبتى با دقّت مراقب آفات آن باشيم و گرنه پيروزى ها و نعمت ها در معرض خطر قرار مى گيرد . حضرت على ( عليه السلام ) در ادامه اين سخن آفت نزديك به سى نعمت را بيان كرده ، كه در اين جا به چهار مورد آن مى پردازيم :

1-    آفَةُ الْوَرَعِ قِلَّةُ الْقِناعَةِ : آفت مهمّ تقوى و نقطه آسيب پذيرى آن قانع نبودن در زندگى است . ( ميزان الحكمة ، باب 97 ، حديث 537 ، جلد اوّل ، صفحه 111 ) .  چيزى كه انسان را به حرام مى اندازد ، چيزى كه آدمى را حريص بر استفاده از اموال شبهه ناك مى كند ، چيزى كه افراد ضعيف الايمان را به سوى ترك خمس و زكات سوق مى دهد ، چيزى كه باعث مى شود تا انسان براى كسب اموال بيش تر به آب و آتش بزند ، قانع نبودن است ! اگر زندگى انسان آميخته با قناعت باشد ، اداره آن آسان است . در حالات هارون الرشيد نوشته اند كه در جشن عروسى يكى از فرزندانش به جاى نُقل و سكّه ، قطعه هايى از كاغذ كه بر روى هر كدام نام يك آبادى نوشته شده بود بر سر عروس خود مى ريخت ! ( اخلاق اسلامى در نهج البلاغه، جلد 1، صفحه 118 ) . روشن است وقتى كسى بخواهد اين كار را كند نمى تواند به حلال قناعت نمايد ، بلكه به ناچار آلوده به غصب و غارت و چپاول و دزدى و ساير كارهاى خلاف مى شود ، ولى اگر قناعت كند دست به اين كارها نمى زند .

2-    آفَةُ الْقَوِىِّ اسْتِضْعافُ الْخَصْمِ : آفت نيرومند ، كوچك شمردن دشمنانش مى باشد . ( میزان الحكمة ، باب 97 ، حديث 541 ، جلد اوّل ، صفحه 111 ) . نقطه آسيب قدرتمندان و جوامع قوى اين است كه دشمنان خود را كوچك مى شمارند . نگوييد تهاجم فرهنگى مهم نيست ! اگر فلان روزنامه توهين كرد ، اهميّتى ندارد ! اگر فلان فيلم دهن كجى كرد ، تأثيرى ندارد و ... ؛ چون اگر دشمن را كوچك شمردى از او ضربه مى خورى .

3-    آفَةُ الدّينِ الْهَوى : هواى نفس آفت دين است . ( ميزان الحكمة ، باب 97 ، حديث 513 ، جلد اوّل ، صفحه 110 ) . هواى نفس دين انسان را بر باد مى دهد ، آفت دين يك چيز درونى به نام هواى نفس است .

آفَةُ الْعَقْلِ الْهَوى : هواى نفس آفت عقل انسان نيز هست . (ميزان الحكمة ، باب 97 ، حديث 526 ، جلد اوّل ، صفحه 111 ) . هواى نفس عقل انسان را از كار مى اندازد و انسان را پراشتباه ظاهر مى كند . هواى پرستى حجاب مى شود . هواى پرستى هم آفت دين است و هم آفت عقل . آرى همه چيز آفت دارد ، بايد آفت ها را شناخت و با آن مبارزه كرد .